Det som e i slanjen
Ja, du ser : Eg hadde alltid trudd at det lønte seg å spara, så eg sparte og sparte på dekkå på den bilen eg hadde, men så blei eg stoppa av politiet og fekk fira tusen i bot, så konklusjonen må ver: Det lønne seg ihvertfall ikkje å spara!
Dette var det store temaet på ein fest eg var på - ein gong på nittitalet - og i det høvet vart Øydeklubben starta. Mange av kompisane mine frå Årdal var medlemmer, og dei overgjekk kvarandre i kreativitet for å få betala mest muleg for minst muleg. Han eine insisterte på å betala dobbel pris når han køyrde drosje, for sparing var berre tull, det lønte seg ikkje. Det var jo bevist. Ein gong for alle.
Eg som gjekk på vidaregåande, kunne ikkje akkurat hiva meg på den karusellen. Eg levde på studielån og dei kronene eg klarte å hala inn på sommarjobb og avløysaroppdrag i helgene. Men eg var nok av dei som lo høgast.
Eg er ikkje så flink til å spara. Det syner seg at pengane renn fort nok ut, utan at eg treng å søkja medlemskap i ein klubb som har som motto å bruka mest muleg. Etter kvart har eg blitt ein av dei som køyrer ut til Forus og stiller meg i kø saman med alle dei andre som har kjellarar og loft fulle av ting dei ikkje treng eller har plass til. Og så står eg der og hiv fullt brukbare greier oppi konteinarane. Og har eg først tom hengar, så køyrer eg kanskje bort på Ikea og fyller han med flatplakka, folierte sponplater og tilhøyrande uforståelege bruksanvisningar.
Det er noko med forbruket vårt - øydinga - som er gått heilt av skaftet, og eg veit ikkje kvifor det har vorte slik. Kanskje det er reklamen. Det ringer ei bjølle eller to når ungane mine på 4 år plutseleg sit og syng på ein song - med ein melodi eg berre kjenner vagt. Eg spissar øyra og høyrer teksten: Ringo leker er kjempegøy - Ringo leker er for deg og meg!
Så kom eg til å tenkja på far sin gamle onkel. Han som dreiv butikk på Sandanger då eg var gut. Han hadde ein lyseblå Opel Kadett stasjonsvogn frå 70-talet. Han var stroken - og var sjeldan oppe i dei heilt store hastigheitene. Ola var ein forsiktig mann - og ikkje berre på gassen. Det vart sagt at han sjeldan heiv noko, og eg hadde sjølv sett at han bruka golvbelegg som innleggssolar i sliskene sine.
Butikken gjekk trått om vinteren, men om sommaren var det ganske bra tilsig av båtfolk og hyttefolk som kjøpte is og bensin og aftenbladet, og i hyllene sine hadde han òg fiskeslukar, harper, spikar, knivar og slike ting. Eg hadde både moped og påhengsmotor, så eg fylte bensin hjå han, rett som det var.
Eg ringde på oppe, og så kom han ut - han var ein stor mann - nærast tønneforma, men ikkje blaut, slik som mange er i dag. Han hadde bukseselar som heldt terylenebuksa oppe, og ei lys skjorte. Han bruka å smatta litt på gulltanna, henta nyklane til garasjen, og så gjekk me bort - eg med bensintanken i handa, han plystrande - alltid klar for å selja bensin.
Onkel Olemann, som far kalla han, var Old School. Bensinpumpa var manuell. Ho hang på garasjeveggen og bestod av ein todelt sylinder i glas, med ein gummislange i kvar ende. Kvar del tok fem liter. På midten var det eit handtak av tre som han drog fram og attende for å pumpa bensinen opp frå eit fat. Han pumpa, og den raudlege væska steig opp til streken, som viste 5 liter - og då stoppa han og slo over ein ventil, slik at bensinen rann ut igjennom ein 2 meter lang slange, med munnstykke i metall, plassert i bensintanken eller kanna, eller kva det no var ein hadde med seg for å bunkra i. Medan dei første litrane rann ut, kunne han pumpa opp bensin i den andre sylinderen, dersom ein skulle ha meir enn fem liter.
Dette var det store temaet på ein fest eg var på - ein gong på nittitalet - og i det høvet vart Øydeklubben starta. Mange av kompisane mine frå Årdal var medlemmer, og dei overgjekk kvarandre i kreativitet for å få betala mest muleg for minst muleg. Han eine insisterte på å betala dobbel pris når han køyrde drosje, for sparing var berre tull, det lønte seg ikkje. Det var jo bevist. Ein gong for alle.
Eg som gjekk på vidaregåande, kunne ikkje akkurat hiva meg på den karusellen. Eg levde på studielån og dei kronene eg klarte å hala inn på sommarjobb og avløysaroppdrag i helgene. Men eg var nok av dei som lo høgast.
Eg er ikkje så flink til å spara. Det syner seg at pengane renn fort nok ut, utan at eg treng å søkja medlemskap i ein klubb som har som motto å bruka mest muleg. Etter kvart har eg blitt ein av dei som køyrer ut til Forus og stiller meg i kø saman med alle dei andre som har kjellarar og loft fulle av ting dei ikkje treng eller har plass til. Og så står eg der og hiv fullt brukbare greier oppi konteinarane. Og har eg først tom hengar, så køyrer eg kanskje bort på Ikea og fyller han med flatplakka, folierte sponplater og tilhøyrande uforståelege bruksanvisningar.
Det er noko med forbruket vårt - øydinga - som er gått heilt av skaftet, og eg veit ikkje kvifor det har vorte slik. Kanskje det er reklamen. Det ringer ei bjølle eller to når ungane mine på 4 år plutseleg sit og syng på ein song - med ein melodi eg berre kjenner vagt. Eg spissar øyra og høyrer teksten: Ringo leker er kjempegøy - Ringo leker er for deg og meg!
Så kom eg til å tenkja på far sin gamle onkel. Han som dreiv butikk på Sandanger då eg var gut. Han hadde ein lyseblå Opel Kadett stasjonsvogn frå 70-talet. Han var stroken - og var sjeldan oppe i dei heilt store hastigheitene. Ola var ein forsiktig mann - og ikkje berre på gassen. Det vart sagt at han sjeldan heiv noko, og eg hadde sjølv sett at han bruka golvbelegg som innleggssolar i sliskene sine.
Butikken gjekk trått om vinteren, men om sommaren var det ganske bra tilsig av båtfolk og hyttefolk som kjøpte is og bensin og aftenbladet, og i hyllene sine hadde han òg fiskeslukar, harper, spikar, knivar og slike ting. Eg hadde både moped og påhengsmotor, så eg fylte bensin hjå han, rett som det var.
Eg ringde på oppe, og så kom han ut - han var ein stor mann - nærast tønneforma, men ikkje blaut, slik som mange er i dag. Han hadde bukseselar som heldt terylenebuksa oppe, og ei lys skjorte. Han bruka å smatta litt på gulltanna, henta nyklane til garasjen, og så gjekk me bort - eg med bensintanken i handa, han plystrande - alltid klar for å selja bensin.
Onkel Olemann, som far kalla han, var Old School. Bensinpumpa var manuell. Ho hang på garasjeveggen og bestod av ein todelt sylinder i glas, med ein gummislange i kvar ende. Kvar del tok fem liter. På midten var det eit handtak av tre som han drog fram og attende for å pumpa bensinen opp frå eit fat. Han pumpa, og den raudlege væska steig opp til streken, som viste 5 liter - og då stoppa han og slo over ein ventil, slik at bensinen rann ut igjennom ein 2 meter lang slange, med munnstykke i metall, plassert i bensintanken eller kanna, eller kva det no var ein hadde med seg for å bunkra i. Medan dei første litrane rann ut, kunne han pumpa opp bensin i den andre sylinderen, dersom ein skulle ha meir enn fem liter.
Å fylla bensin hos onkel Olemann var ein heil seremoni, og det var særleg eingong eg skulle ha bensin til påhengsen eg hugsar godt. Eg hadde fått femten liter - tappa ut av sylinderen 3 gonger - og trudde eg hadde fått det eg skulle ha, men då eg gjorde mine til å fjerna slangen, fekk han eit stressa uttrykk i andletet. Han smatta på gulltanna og peika på ein liten knekk på slangen, kikka på meg med eit skrått blikk og spurte: SKA DU KJE HA DET SOM E I SLANJEN? Eg trekte på skuldrene, og han løfta varsamt i bensinslangen, slik at dei siste dropane fann vegen til bensintanken. Så blunka han til meg, smilte, og sa: DER VA DET BENSIN FOR HONDRE METER, og så smatta han igjen.
Det er ingen som driv butikk på Sandangerkaien lenger, det er ikkje nokon som sel bensin eller is eller aviser til båtfolket der nede. Då onkel Olemann døydde, arva far ein del pengar. Dei investerte han i ein traktor som fekk namnet Olemann.
Øydeklubben er vel større i dag enn nokon gong. Men eg kjenner ofte eit drag mot det manuelle, slikt som ein kan mala eller byta ein del på, og så fungerer det i femti år til: Platespelarar og trebåtar og skrivemaskinar og handdrivne bensinpumper, og sjølve tanken på å få med det som er i ”slanjen”.
Kommentarer
Sb