Den siste viking

På Onsdagane følgjer eg Endre på drama. Så lenge det er fint vèr brukar me sykla, eller - han syklar, medan eg står på elsparkesykkelen. Og no har eg kome borti noko på innstillingane, slik at eg ikkje køyrer fortare enn det er lov - altså 21 kilometer i timen. 

Han syklar frå meg i utforbakkane, og eg tek han igjen i motbakkane. Det er ikkje langt ned til teateret frå Tjensvoll. 10 minutt berre, og no har vi vel noko som minner om indian summer, den vesle turen er fin, me brukar å tulla ein heil del òg.

I går vart eg sitjande utfor teateret og venta på at han skulle verta ferdig, og eg hadde Tom Waits på øyrene, og så tok eg fram den boka eg strir med for tida.

Eg lyt kanskje forklara det med at eg strir. Eg er så lett å distrahera at bøker (og filmar og musikk og tv-seriar) som ikkje grip meg frå starten av ofte vert krevjande å henga med på. På Netflixen min ligg 30 seriar eg har sett litt av, men så ikkje gidda meir. 

Bøker er det annleis med. Det er ikkje ofte eg gjer opp bøker lenger. Eg strir med dei. Brukar tid, men les dei til slutt ut. The plot against America av Philip Roth var ei slik bok, For sjølv om den boka er veldig spennande, og velskriven, så er eg rett og slett ikkje god nok i engelsk til å kunne lese henne i ein flyt, utan å konsentrera meg, og det førte til at det tok to månader å verte ferdig. På instagramkontoen min er det bilete av allle bøkene eg har lese dei siste åra, og det er meir for å kunna hugse kva tid eg har lese dei enn for å brifa med kva eg les. 11. August tok eg eit nokså dårleg bilete av Johan Bojer si bok, Den siste viking, og det var av di ho sto i hylla heime på Randøy saman med dei andre bokklubb-bøkene til mor. Svart omslag med lilla flekkar på ryggen. Tittel og forfattar i gullskrift. Då eg opna henne lukta ho emment, sidene er svakt gulna, det er teikningar inni, trykt i 1977.

Den siste viking er ei bok som skildrar loftfisket ved århundreskiftet. Ein gjeng med fattige husmenn og fiskarbønder som reiser nordover på datidas årlege Klondike- hending: Skreifiske i Lofoten.

Det er mange sider ver livet som lofotfiskar der som vert beskrivne. Blodslit, masseslagsmål, brennevinsfyll, kameratskap, slåsting. Lofotbrev. For å nevna nokre. Og over det heile heng fattigdommen, ønsket om å få det betre, få råd til å fø ungeflokken heime, gje dei ei utdanning. Klatra på den sosiale rangstigen.

Grunnen til at eg strir med denne boka er delt. Det eine er at dialogen er på dialekt. Det andre er at eg ikkje klarer å skilja persongalleriet frå kvarandre. Dialekten som vert tala er kan hende trønderdialekt, men uten at eg veit heilt sikkert. Når det gjeld det andre, så kan det koma av forskjellige årsaker. Det kan koma av ein slags tidleg form for demens. Eller det kan hende at eg har skulle ha vore til utreiing for ein diagnose.

Det mest sannsynlege er nok likevel at eg tok sjansen på å få andlet og skikkelsar på namna etter kvart som historia dreiv framover, men fortsatt er det utfordringar - snaut hundre sider før eg har lese heile boka,

MEN: No skal lesaren høyra ein ting. Eg satt altså der, på benken utanfor teateret i halvfemtida ein onsdag i September, og sola skein, og dei streikande frå LO-STAT smilte i teltet sitt, og heilt ut av det blå fekk eg ei av mitt livs største lesaropplevingar. Ja, eg veit det er harde ord: så mykje Louis Masterson som eg har lese. Og all slags anna òg.

Det skjer då han Lars - eldstesonen åt han Kristaver - har vore hjå presten på fiskeværet og lånt seg ei aldeles gratis bok, og det er ei bok av Bjørnson, og så sit han der i den trange lofotbua, saman med 15 andre fiskarar, mange av dei analfabetar, herda arbeidskarar, medan vinden ulte utanfor.

Dei står og sit og fiksar øydelagd redskap og ventar på at vèret skal verte betre, og så ser dei han Lars, som sit og les, og då seier han Per Suzansa. 'Du må lesa høgt, gutt'! 

Det ble stilt i rommet. De som bøtte garn drev nåla langsommere. De som øksa på et emne, holdt hendene stille. De som lappa sko, løfta hodet og glømte å senke det igjen, 

Utafor suste vind og hav.

Det bildet her - av den unge guten som les for fiskarane - fyller hovuda deira med draum - det gjorde at eg måtte tørka tårene, og eg tenkte at slik kan det væra. Slik kan ei bok eller ei god plate løfta folk ut av det trivielle og kvardagslege, fortelja oss noko som er sant.

Det hender ganske ofte at eg vert gripen av passasjar i bøker, men veldig sjeldan så sterkt som dette her. 

Då Endre kom ut var han glad. Smilte det vesle smilet sitt, ga meg ein klem, og så sette han seg på sykkelen, festa hjelmen, og trødde som ein galen opp Musègata.